امروزه ثابت شده‌است که استفاده از گیاهان دارویی جهت درمان بیماری‌ها نسبت‌به داروهای شیمیایی نه‌تنها مفیدترمی باشد بلکه ما را از عوارض خطرناک و پنهان مواد شیمیایی در امان نگه می‌دارد. در کشورهای پیشرفته‌ای همچون آلمان، انگلستان و خصوصاً چین استفاده از داروهای گیاهی از دیرباز مرسوم بوده‌است و حتی در ایران هم دانشمندان بزرگی همچون ابن‌سینا و زکریای رازی از قرن‌ها پیش به خواص گیاهان دارویی پی برده و برای درمان بیماری‌ها از آن‌ها استفاده می‌کردند.
در این مطلب سعی شده‌است تا خلاصه‌ای از مهم‌ترین گیاهان دارویی و خواص آن‌ها آورده شود امیدواریم که مورد توجه شما علاقمندان قرار بگیرد.
آویشن
جوشانده این گیاه در درمان پیچش روده و اسهال مؤثر است. آویشن عامل تصفیه کننده خوبی بوده و در درمان بی‌خوابی و امراض جهاز هاضمه مفید است. اگر ۵ تا ۱۰ گرم آویشن را در ۱ لیتر آب جوش دم کرده و با کمی عسل به بیماران مبتلا به تنگی نفس و کلیه و مثانه و درد مفاصل و سیاتیک و خون‌ریزی‌های رحم و ترشحات غیر طبیعی زنان بدهید در دفع بیماری آن‌ها مؤثر واقع خواهد شد آویشن ضد تشنج، ضد صرع و ضد نفخ هم هست و برای تقویت بینایی و معده مفید است.
اسطوخودوس
مسکن، ضدعفونی‌کننده، مدر، ضد تشنج و برای بیماری‌های ریوی مفید است. جوشانده ۱۵ گرم گل خشک اسطوخودوس در ۱ لیتر آب برای تنظیم عادت ماهانه خانم‌ها مفید است. اگر ۶ الی ۱۵ گرم اسطوخودوس را در مقداری آب جوشانده یک استکان از آن را با کمی قند صبح و شام میل نمایید برای رفع خستگی، سردرد و بیماری‌های عصبی مفید خواهد بود.
اکالیپتوس
اکالیپتوس بهترین وسیله درمان در بیماری‌های تیفوئید و مالاریا است. روغن آن ضد پیوره است و در سوختگی‌های عمیق و وسیع نیز مصرف می‌شود. اگر مقداری برگ اکالیپتوس را در آب فرو بریم و مختصری بجوشانیم، جوشانده‌ی تلخ و خوش‌بو بدست خواهد آمد که برای بیماران تب نوبه‌ای و افراد مبتلا به سوءهاضمه تجویز گشته است.
اکالیپتوس ضدعفونی کننده‌ی بسیار قوی است و وجود درخت آن دریک منزل به مانند وجود یک دستگاه تهویه کننده هوا است.
بابونه
بابونه که به فرانسه، کامومیل خوانده می‌شود ازیک لغت یونانی که معنی سیب را می‌دهد اقتباس گردیده. علت این نام‌گذاری به‌خاطر آن است که گل‌های بابونه بوی سیب می‌دهد. با گل‌های بابونه می‌توان موی سر را به رنگ طلایی درآورد و جوشانده بابونه برای تشنجات معده و ناراحتی‌های جهاز هاضمه مفید است.
بابونه دارویی است مقوی تب‌بر و ضد کرم، دم کرده آن (۱۰ الی ۲۰ گرم گل بابونه در ۱ لیتر آب) برای افرادی که مبتلا به سوءهاضمه هستند نافع است. مخصوصاً خانم هایی که دچار اختلال عادت ماهانه شده‌اند می‌توانند از جوشانده مزبور حداکثر استفاده را بکنند.
برگ زیتون
برگ زیتون قابض و ضدعفونی کننده است و اگر به‌صورت جوشانده مصرف شود تب را پایین می‌آورد. چون برگ زیتون محتوی کلروفیل و مانیت میباشد برای معالجه بیماری‌های خون و شرائین مفید است.
برگ نارنج
ضد خون‌ریزی لثه، ضدعفونی‌کننده، ضد تشنج و ضد صفرا است. برگ و گل نارنج برای درمان صرع خیلی نافع است. دم کرده برگ آن برای بیماری‌های اعصاب و بیماری‌های تشنجی سودمند است. عصاره‌ی نارنج ضدعفونی کننده و صفرا بر است.
بلوط
دم کرده پوست درخت بلوط برای درمان گواتر و گلوی آماس کرده مفید است. اگر بخواهید جوشانده این درخت را از خارج مصرف کنید، یک قطعه پارچه کتان را در داخل جوشانده مزبور فروبرده و آن را روی ناحیه‌ای که ورم کرده ببندید.
در بیماری‌های گواتر (به شرطی که زیاد پیش نرفته باشد) نوشیدن ۳ قاشق سوپ‌خوری از جوشانده پوست درخت بلوط مفید است. این جوشانده مقوی اعصاب هم هست و خستگی‌های شدید را برطرف می‌کند.
بومادران
بومادران ضد تشنج، قابض، تب‌بر، قاعده آور و دم کرده آن در درمان اختلالات بینایی و قولنج‌های کبدی و سنگ کلیه و درمان ورم مقعد و روده و بواسیر و تنظیم عادت ماهانه خانم‌ها و دفع سوءهاضمه اثربخش است.
برای تهیه جوشانده آن ۲ الی ۲۰ گرم سرشاخه‌ی گل‌دار بومادران را در نیم لیتر آب جوش دم کرده یک استکان از آن را صبح و یک استکان هم شب میل نمایید. باید این نکته را در نظر داشت که جوشانده بومادران آن بایستی در عرض ۲۴ ساعت پس‌از تهیه به مصرف برسد درغیراین‌صورت فاسد می‌شود.
ترنجبین
ترنجبین یا ترنگبین ملین و برای رفع سرفه و تسکین حرارت درونی و دفع تب و دفع خارش مفید است. مقدار خوراک آن برای سالمندان ۳۲ گرم تا ۱۲۰ گرم و برای کودکان شیرخوار از یک قاشق مرباخوری تا یک قاشق غذاخوری است. برای استفاده از ترنجبین آن را در آب جوش ریخته و هم بزنید و سپس سر بکشید ترنجبین چون ملین است برای اغلب امراض مفید میباشد و لذا باید همیشه جزو داروها در خانه وجود داشته باشد.
جین سینگ
این داروی گیاهی عجیب چین علاوه‌بر امراض ریوی برای بیماری‌های نام‌برده زیر هم مفید است: کم‌خونی، آسم، درد معده، سرماخوردگی،کلیه، افسردگی، سرگیجه، استسقا، خستگی مفرط، ضعف بینایی، سردرد، ناراحتی های قلبی، سوءهاضمه، بی‌خوابی، ناراحتی‌های مربوط به عادات ماهانه زنان، ناراحتی‌های عصبی، ضعف پیری، روماتیسم و غیره، این دارو در ایران بسیار کمیاب است ولی ممکن است در عطاری‌ها پیدا شود.
خاکشیر
خاکشیر فربه‌کننده و برای اسهال ساده کودکان و دفع اخلاط خونی و برطرف کردن اختلالات عادت ماهانه مفید است. در مورد اسهال ساده کودکان خاکشیر را با قدری آب دم کرده هر نیم‌ساعت یک قاشق چای‌خوری از آن به کودک می‌خورانند. در درمان ورم بناگوش و ورم پستان و ورم بیضه و ورم‌های سرطانی از ضماد خاکشیر استفاده می‌شود. به این معنی که مقداری خاکشیر را روی قطعه پارچه ریخته و آن را روی محلی که ورم کرده می‌گذارند.
ختمی
جوشاننده گل ختمی برای سرفه و دردهای گلو و زکام و بیماری‌های سینه مفید است. برای تهیه‌ی جوشانده آن ۱۰ الی ۳۰ گرم گل ختمی را در ۱ لیتر آب به مدت نیم‌ساعت دم کرده و هرروز۳الی۴ استکان آن را بنوشند.
در بیماری‌های چشم شستن چشم‌ها با محلول فوق مفید واقع می‌شود. برای گلودرد، جوشانده برای ۳۰ الی ۵۰ گرم برگ ختمی شفابخش است. در موقع دندان درآوردن اطفال اگر جوشانده گل ختمی را روی لثه آن‌ها بمالند دندان‌ها آسان‌تر درمی‌آیند.
رازیانه
این گیاه دارای آنیتول، استروگل، متیل اوژونول، آلدئید آنیزیک، آستین آنیزیک، کامفن، دیپانتن و غیره است. رازیانه مدر، قاعده آور و مقوی معده و مشهی است و بادشکن و آرام‌بخش اعصاب است. در بیماری‌های آسم، سرفه، درد پهلو و سنگ کلیه و قولنج مصرف دارد. اگر مادران شیرده دچار انسداد مجاری شیر شده باشند قرار دادن جوشانده تمام گیاه رازیانه روی پستان باعث جاری شدن شیر می‌گردد.
ریحان
مدر، ضد نفخ، معرق، محرک و خنک کننده است. هندوها احترام خاصی برای ریحان قائل‌اند و آن را در گلدانی می کارند و در خانه‌های خود، گلدان را جلوی بت قرار می‌دهند. هندوهای عقیم برای باردار شدن از ریحان کمک می‌گیرند. از نظر طبی، ریحان در درمان تب‌های نوبه‌ای و بیماری‌های مثانه و کلیه مصرف دارد.
زردچوبه
زردچوبه بادشکن، محرک جهاز هاضمه، ضد استسقا و نفخ است. در هند زردچوبه به‌حدی مقدس است که در بسیاری از مراسم مذهبی حضور آن واجب است چون هندوها گاهی موقع عبادت تمام تن خود را با زردچوبه می‌پوشانند و با این وضع نیمه‌عریان در فضای آزاد به عبادت می‌پردازند.
ضماد زردچوبه در بعضی بیماری‌های پوستی اثر معجزه‌آسا دارد. پاشیدن گرد زردچوبه روی محلی که خون از آن خارج می‌شود همان اثر را دارد که تنطورید دارد یعنی خون را بند می‌آورد. برای شکستن درد دندان مالیده گرد زردچوبه بر لثه مفید است.
زعفران
زعفران برای درمان بیماری سل ریوی مفید است. خستگی دماغ را برطرف می‌کند و پادزهر پرخوری است. ولی زیاده‌روی در مصرف زعفران تولید مسمومیت خفیف می‌کند. جوشانده زعفران برای درمان سرخک مؤثر است و از عوارض سوء بعدی این مرض که ممکن است بر چشم و گوش بیمار وارد شود، جلوگیری می‌کند.
زنجبیل
به‌علت خواص زیادی که زنجبیل دارد هندی‌ها آن را در بسیاری از غذاهای خود می‌ریزند زنجبیل مقوی معده و کبد و بادشکن و مشهی و ملین است.
برای پیشگیری از سرماخوردگی مصرف روزانه یک استکان جوشانده گرم زنجبیل دریک لیتر آب مفید خواهد بود. زنجبیل برای دفع گرفتگی عضلات و فلج نیز مفید است پرورده زنجبیل هم خوش‌مزه و مقوی است.
سنبل الطیب
جوشانده‌ی ریشه‌ی سنبل‌الطیب برای درمان سرگیجه، بیماری غش و غلبه‌ی خون دماغ مفید است. همچنین بی‌خوابی، هیستری و صرع و تشنجات معده را درمان می‌کند. برای تپش قلب و تسکین اعصاب و دفع تشنج نیز نافع است. اگر ریشه سنبل‌الطیب به‌صورت پودر درآید، اندازه مصرف آن نیم قاشق چای خوری در هر مرتبه خواهد بود ولی باید این نکته را در نظر داشت که مصرف زیاد سنبل‌الطیب موجب ضعف چشم و گوش می‌شود لذا بهتر است پس‌از هر ۷ روز مصرف آن دو سه هفته از مصرف آن خودداری کنید.
سنبل الطیب استعمال خارجی هم دارد یعنی چنانچه سنبل الطیب را به مقدار مساوی با آب گشنیز مخلوط کرده و با آن چشم را بشویید بر قوه‌ی بینایی چشم می‌افزاید و باعث رشد مژگان ها می‌شود. شستشوی دهان با قرقره سنب الطیب باعث از بین رفتن جوش‌های دهان می‌شود.
سنا
سنا یک مسهل مؤثر و بی‌زیانی است. حرکت دودی قولون را زیاد می‌کند و موجب رفع سوءهاضمه می‌گردد. زنان نه‌تنها به افراد مبتلا به یبوست بلکه به بیماران مبتلا به تب، بواسیر، شکاف در امعاء و روماتیسم هم داده می‌شود. سنا را می‌توان با ریواس به بیمار داده شود و مخلوط مزبور برای رفع سوء هاضمه روده خیلی مفید میباشد.
شابیزک
شابیزک داروی خطرناکی است که نباید در دسترس اطفال قرار گیرد زیرا میوه قرمز آن شبیه به آلبالو است و طعم آن کمی شیرین است که بچه ها وقتی‌که آن را می‌بینند به خیال آلبالو می‌چینند و می‌خورند و مسموم می‌شوند.
شابیزک یکی از گیاهان دارویی ای است که در طب مصارف فراوانی دارد و در بیماری‌های سیاه‌سرفه، حملات عصبی، درد شکم، عدم نگه‌داری ادرار در هنگام شب، درد آپاندیس، قولنج‌های کبدی و کلیه دارای خاصیت آرام کننده و ضد درد میباشد.
شاهتره
صفرا بر، مشهی، مقوی و تصفیه کننده خون است ولی از تعداد گلبول‌های سرخ خون می‌کاهد. شاهتره اختلالات قاعدگی را برطرف و برای یرقان و استفراغ های صفراوی و جذام و زنبور زدگی و تقویت قوه بینایی مفید است. مقدار مصرف آن یک استکان جوشانده پس‌از هر غذا است جوشانده اش هم از ۲۰ الی ۲۵ گرم شاهتره با مخلوط، ۱ لیتر آب تهیه می‌گردد.
شیرین‌بیان
شیرین بیان یک داروی خلط‌آور بسیار قوی است و در ساختن قرص‌های سرفه زیاد مصرف می‌شود. ریشه‌ی شیرین‌بیان مشهی و مدر است و در عفونت‌های نزله‌ای برونشها و سرفه مصرف می‌شود. برای تهیه جوشانده شیرین بیان ۲۵ الی ۳۰ گرم از گیاه مزبور را در یک لیتر آب بجوشانید وقتی‌که دو ثلث آبش تبخیر شد دهان خود را با آب جوشانده مزبور بشویید.
شیر خشت
جوشانده‌ی آن برای بیماری‌های روماتیسم مفید است و اعم از این‌که از داخل و یا خارج مصرف شود مارگزیدگی را درمان می‌کند. آب مقطر که از شیر خشت تهیه می‌شود، در کاستن انساج چربی‌دار مؤثر است. جوشانده برگ‌های درخت شیر خشت در دفع سنگ مثانه و سنگ کلیه مؤثر است.
عناب
عناب دارای ویتامین ث و مواد قندی، پروتئین و املاح آلی و غیره میباشد. عناب در درمان تنگی نفس، بیماری‌های کلیه و مثانه، فشارخون، یبوست، امراض مقعد و بیماری کبد قابل‌استفاده است و به‌علاوه تصفیه‌کننده بزرگ خون بشمار می‌رود.
فلفل سیاه
برای تحریک ترشحات هاضمه و افزایش اشتها مفید است. خوردن مقدار بسیار کم آن برای کسانی که معده‌های ضعیفی دارند نافع است ولی افرادی که معده‌های حساس دارند نباید آن را بخورند که دچار ناراحتی معده می‌گردند و فلفل سیاه مقوی حافظه و اعصاب هم است.
کرچک (روغنش)
این روغن از تخم درخت کرچک که در نواحی گرمسیر می‌روید بدست می‌آید. روغن کرچک برای رفع سوءهاضمه مفید است و می‌توان آن را به کودکان هم داد ولی نباید در مصرف آن افراط شود روغن کرچک برای افرادی که مبتلا به اسهال دائم هستند نیز مفید است.
ولی در مواردی که درد شدید در معده وجود دارد نباید به مصرف برسد. یکی از معایب روغن کرچک بوی آن است که برای برطرف کردن آن باید آب قهوه (بی شکر و یا شکر) مصرف کرد. در مواردی که چشم آماس می‌کند و قرمز می‌شود می‌توان با ریختن یک یا دو قطره روغن کرچک التهاب را از بین برد.
کاسنی
مصریان باستان از ریشه آن غذاهای خوش‌مزه می‌پختند. در روم باستان پرخورهای رومی ریشه آن را با اشتهای زیاد می‌خوردند. فرانسویان کاسنی را برای خنثی کردن اثرات تحریک آور قهوه می‌خوردند. از این گیاه دارویی مسکن ساخته می‌شود که برای سل ریوی نافع است.
کاسنی خون را تصفیه می‌کند و اثرات سودبخشی روی کبد و کلیه و طحال می‌گذارد. علاوه‌بر آن کاسنی برای درمان تب و درمان گرمازدگی نیز مفید است. و توصیه شده مادران باردار در ماه اخر بارداری برای جلوگیری از زردی نوزاد کاسنی میل نمایند.
نعناء
مشهی و مسهل ملایم بوده و برای درمان وبا، نافع است افرادی که مبتلا به بی‌خوابی هستند اگر برگ نعناء را بو داده آن را مخلوط با گلبرگ گل سرخ میل کنند، بی‌خوابیشان رفع خواهد شد. همچنین افرادی که در اثر زیادی صفرا مبتلا به استفراغ شده‌اند با خوردن نعناء به بهبود خواهند یافت.
